ေႏွာင္းအတိတ္ သမိုင္းပံုရိပ္မ်ား

ေႏွာင္းအတိတ္ သမိုင္းပံုရိပ္မ်ား

သူ႕ကၽြန္မခံ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံ၏ ေတာ္လွန္ေရးခရီး

ဘာသာျပန္ဆိုသူ ေမာင္ဦးရွင္ႏွင့္ ေအာင္ေက်ာ္သိန္း

အခ်ိန္ကား ရခိုင္႐ို႕ ထီးက်ိဳးစည္ေပါက္ နန္းမေပ်ာက္မွီကာလ (၁၇၈၄)ခု မတိုင္မီ ႏွစ္ေပါင္း ၁၀၀ ေက်ာ္ အခ်ိန္ကျဖစ္သည္။

ရခိုင္ျပည္၏ ႏိုင္ငံေရး၊ ျပည္ထဲေရး အထူးသျဖင့္ နန္းတြင္းအေရးအခင္းမ်ားသည္
မျငိမ္မသက္ႏွင့္ အယႈပ္အထီြး ျဖစ္နိန္ေသာကာလ ျဖစ္သည္။ ရခိုင္ ရာဇပလႅင္ကို
အပိုင္အုပ္စိုးရန္ ရခိုင္အမ်ိဳးသားအခ်င္းခ်င္း သူတစ္လူ ငါတစ္မ်ိဳးျဖင့္
နည္းမ်ိဳးစံုျဖင့္ ၾကိဳးပမ္းနိန္ၾကသည္။ ရခုိင္အမ်ိဳးသားအခ်င္းခ်င္းၾကားတြင္
စည္းလံုးညီညြတ္ေရးမွာ အဖတ္ဆယ္မရေအာင္ ျပိဳကြဲလွ်က္ဟိနိန္ပါသည္။
ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ေတာ္၏ အမိန္႕ကို မနာခံေသာ ျမိဳ႕စား နယ္စား မ်ားသည္ သူတလူ
ကုိယ္တမင္း ျဖင့္ တိုင္းျပည္ကို အုပ္ခ်ဳပ္လွ်က္ ဟိၾကသည္။

ထိုအခ်ိန္တြင္ ရခိုင္ေခါင္းေဆာင္တခ်ိဳ႕သည္ မိမိႏိုင္ငံႏွင့္ အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံ
တစ္ႏိုင္ငံျဖစ္ေသာ ဗမာပေဒသရာဇ္ သွ်င္ဘုရင္ထံ လားေရာက္၍
ရခုိင္ျပည္တြင္းအေရးအား ျငိမ္၀ပ္ပီးရန္အတြက္ အကူအညီလားေရာက္ ေတာင္းဆို
ခပါသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ဗမာ ပေဒသရာဇ္သွ်င္ဘုရင္ ဘိုးေတာင္ေမာင္၀ိုင္းသည္
သကၠရာဇ္ ၁၇၈၄ ခုႏွစ္တြင္ ရခိုင္ျပည္အား က်ဴးေက်ာ္၀င္ေရာက္ၿပီး နန္းရိပ္
ထီးျဖဴကို အလြယ္တကူ သိမ္းပိုက္ရယူႏိုင္ခသည္။ ၎ေနာက္ပိုင္း
ရခိုင္တစ္မ်ိဳးသားလံုးမွာ သူ႕ကၽြန္ဘ၀သို႕ လူလံုးမလွ က်ေရာက္ခၾကရပါသည္။



ဗမာနယ္ခ်ဲ႕မ်ားသည္ ရခိုင္ထီးနန္းတြင္ စံျမန္းရံုတင္မကသီးပဲ ရခုိင္ျပည္သူျပည္သားမ်ား အေပၚတြင္
“က်ဴပင္ခုတ္ က်ဴငုတ္မက်န္ ေအာင္” နည္းပရိယာယ္အသြယ္သြယ္ျဖင့္ ႏွိပ္စက္ျပီး
သတ္ျဖတ္ခၾကပါသည္။ ယင္းကို မခံမရပ္ႏိုင္ခၾကေသာ
ရခိုင္ျပည္သူျပည္သားအေပါင္း႐ို႕သည္ ရခိုင္ျပည္ထဲတြင္ သူ႕ကၽြန္မခံ
ဇာတိမာန္အျပည့္အ၀ျဖင့္ မ်ိဳးမာန္ မခ်ၾကပဲ အုပ္ခ်ဳပ္သူမ်ားအား
ေတာ္လွန္လာၾကသည္။ အစဦးပိုင္း၌ ဗမာအုပ္ခ်ဳပ္သူမ်ား၏ ညွင္းပမ္းႏွိပ္စက္မႈ
ဒဏ္ကို မခံႏိုင္၍ ေတာ္လွန္ခၾကရာမွ ေနာက္ပိုင္းတြင္ အမ်ိဳးသား
လြတ္ေျမာက္ေရးႏွင့္ ဗမာနယ္ခ်ဲ႕ဆန္႕က်င္ ေတာ္လွန္ေရးအသြင္သို႕
ကူးေျပာင္းလာခၾကေပသည္။ ရခိုင္မ်ိဳးခ်စ္ ေတာ္လွန္ေရးသမားမ်ားသည္ ၁၇၉၁ ခုႏွစ္
တြင္ ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရအား ရခိုင္ျပည္ထဲမွ အျပီးအပိုင္ တိုက္ခိုက္
ေမာင္းထုတ္ျပီး ရခိုင္မင္းသီြးမင္းႏြယ္ တစ္ဦးျဖစ္သူ “၀မ္မိုး”ဆိုသူ
ရခိုင္ေခါင္းေဆာင္တစ္ဦးအား ထီးနန္းတင္ ဘုရင္ေျမႇာက္ရန္ အစီအစဥ္ျဖင့္
ေတာ္လွန္ေရး စတင္လုပ္ခၾကသည္။ သို႕ေသာ္လည္း ေတာ္လွန္ေရးမွာ အင္အားခ်င္း
မမွ်၍ ေအာင္ျမင္မႈမရဘဲ ယႈံးနိမ့္ခရပါသည္။

၁၇၉၆ ခုႏွစ္တြင္ ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရသည္ အေရွ႕ဖ်ား ယိုးဒယား (Thailand) တိုင္းျပည္ကို
က်ဴးေက်ာ္နယ္ခ်ဲ႕ရန္ အတြက္ ရခိုင္ျပည္တြင္းမွ ရခိုင္စစ္သည္ ရဲမက္မ်ားကို
ရာဇသံခ်၍ အားႏွင့္ေခၚေဆာင္ရန္ ၾကိဳးစားလာၾကသည္။ ယင္းကို မေၾကနပ္၍
ရခုိင္ေခါင္းေဆာင္တစ္ဦးျဖစ္သူ “ေအးမိုးေလာင္း” ေခါင္းေဆာင္ျပီး
ဒုတိယအၾကိမ္ ဗမာ အုပ္ခ်ဳပ္သူမ်ားအား ေတာ္လွန္ တိုက္ပြဲ၀င္ခသည္။
ေအးမိုးေလာင္း၏ ေတာ္လွန္ေရးသည္ ယင္းအခ်ိန္တြင္ အေရွ႕ဘဂၤလာျပည္အား
အုပ္စိုးနိန္ေသာ အဂၤလိပ္ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီအစိုးရ၏ သစၥာေဖါက္မႈေၾကာင့္
ေအာင္ျမင္မႈမရဟိခသည့္အျပင္ ေအးမိုးေလာင္းမွာ ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရထံ
အပ္ႏွံျခင္းခံရျပီး ေနာက္ဆံုးတြင္ ကြပ္မ်က္ သတ္ျဖတ္ျခင္းကို ခံခရသည္။

၁၈၁၁ ခုႏွစ္တြင္ ရခိုင္မ်ိဳးခ်စ္ေခါင္းေဆာင္ၾကီး ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံသည္ သူ႕ကၽြန္မခံ
ဇာတိမာန္အျပည့္အ၀ျဖင့္ တိုက္ပြဲ၀င္ ေတာ္လွန္ေရးတစ္ရပ္ကို တဖန္
စတင္လာျပန္သည္။ ယင္းေတာ္လွန္ေရးသည္ အင္အား အဟိဆံုး၊ စည္းလံုးညီညြတ္မႈ
အဟိဆံုးႏွင့္ ကာလ အရွည္ၾကာဆံုးေသာ ေတာ္လွန္ေရး တစ္ခုျဖစ္ခသည္။

ရခိုင္ျပည္၏ ၾကယ္နီတစ္ပြင့္ျဖစ္သည့္ အာဇာနည္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံသည္ အဖရခိုင္ျပည္ၾကီး၏
နယ္နိမိတ္ကို ျပန္လည္ သိမ္းယူရန္အတြက္ ရခိုင္တစ္မ်ိဳးသားလံုးပါ၀င္ေသာ
ေတာ္လွန္ေရးတစ္ရပ္ကို ဆင္ႏြဲရန္ စတင္ၾကိဳးပမ္းခသည္။

ထိုအခ်ိန္က အာဇာနည္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံ၏ ဖခင္ “ငသံေဒ”သည္ ဗမာနယ္ခ်ဲ႕
က်ဴးေက်ာ္အုပ္ခ်ဳပ္ထားသည့္ ရခိုင္ျပည္တြင္ နယ္စား တစ္ဦး ျဖစ္သည္။
ဗမာနယ္ခ်ဲ႕မ်ားသည္ ယုိးဒယားႏိုင္ငံ (Thailand) ကို က်ဴးေက်ာ္ သိမ္းပိုက္
စစ္တိုက္ရန္ အတြက္ ရခိုင္စစ္သည္ ရဲမက္အေျမာက္အမ်ားကို ငသံေဒထံမွ ဗမာဘုရင္က
ရာဇသံခ်၍ ေတာင္းခပါသည္။ ငသံေဒက လံုး၀သေဘာမတူဘဲ ဖီဆန္ျငင္းဆိုခ့ဲေသာေၾကာင့္
ဗမာပေဒသရာဇ္ အစိုးရသည္ မေၾကမနပ္ျဖစ္ကာ လက္တုံ႕ျပန္သည့္အနိန္ျဖင့္ ဗမာျပည္
အမရပူရတြင္ ရွိနိန္ေရ ငသံေဒ၏ သားငယ္ကို ရက္ရက္စက္စက္ သတ္ပစ္လိုက္ၾကသည္။
ယင္းသားငယ္၏ ဇနီးမယား အပါအ၀င္ အေျခြအရံ မ်ားအား အဓမၼမုဒိမ္းျပဳက်င့္ကာ
ေနာက္လိုက္ေနာက္ပါ အေပါင္းအပါမ်ားကိုလည္း ရက္ရက္စက္စက္ ႏွိပ္စက္ သတ္ျဖတ္
ပစ္ခၾကပါသည္။ ယင္းအျပင္ က်န္ဟိနိန္သူ ငသံေဒ၏ ေနာက္လိုက္ေနာက္ပါ
ငယ္သားမ်ားကိုလည္း နည္းမ်ိဳးစံုႏွင့္ ကမ္းကုန္ေအာင္ ႏိွပ္စက္ခပါသည္။
ယင္းေၾကာင့္ ငသံေဒသည္ သားခ်င္းပ်ံ အပါအ၀င္ ေနာက္ လိုက္ေနာက္ပါမ်ားႏွင့္ အတူ
အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီအစိုးရပိုင္ (ယခုဘဂၤလာေဒ့ခ်္ႏိုင္ငံ) စစ္တေကာင္း နယ္တြင္
ရွိေသာ ဟာရ္ဘင္းသို႕ ထြက္ၿပီး တိမ္းေယွာင္ျပီး ၿခီကုတ္ နိန္ရာယူခသည္။

၁၈၁၁ ခုႏွစ္တြင္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံ ဦးစီး ေခါင္းေဆာင္သည့္ ေတာ္လွန္ေရးတပ္သည္
မိမိဘခင္ ငသံေဒ အုပ္ခ်ဳပ္ခေသာ နယ္ပယ္မ်ားကို ျပန္လည္ တိုက္ခိုက္ သိမ္းပိုက္
ရယူႏိုင္ခပါသည္။ ရခိုင္ျပည္အား ကိုလိုနီ ျပဳက်င့္နိန္သည့္ ဗမာနယ္ခ်ဲ႕
အစိုးရသည္ အဂၤလိပ္အစိုးရအား “ခ်င္းပ်ံဆိုသည့္ ရခုိင္သူပုန္ တစ္ဦးသည္
အေရွ႕အိႏၵိယ ကုမၸဏီ အစိုးရပိုင္ နယ္ၿမီထဲတြင္ ခိုလႈံျပီး ဗမာ အစိုးရအား
ေတာ္လွန္တိုက္ခိုက္ ထၾကြပုန္ကန္ ဆူပူလွ်က္ဟိနိန္ေၾကာင္း”
စြဲခ်က္တင္ေျပာဆိုခသည္။ ယင္းအခ်ိန္တြင္ စစ္တေကာင္း တာ၀န္ခံ Magistrate P.W
ပိရွ္လ္သည္ “ ခ်င္းပ်ံ အနိန္ျဖင့္ မိမိ႐ို႕ပိုင္ နယ္ေျမထဲတြင္ ခိုလႈံျပီး
ဗမာအစိုးရအား ေတာ္လွန္ နိန္ပါက အဂၤလိပ္အစိုးရႏွင့္ ဗမာအစိုးရ႐ို႕အၾကား
ပဋိပကၡ ျဖစ္လာစရာ အေျခအနီ ဟိနိန္ေသာေၾကာင္းႏွင့္ ခ်င္းပ်ံကို အေရွ႕အိႏၵိယ
ကုမၸဏီပိုင္ နယ္ေျမထဲ တြင္ မထားဖို႕” အေၾကာင္းကို အထက္ သက္ဆိုင္ရာသို႕
တင္ျပခသည္။ ထိုသို႕ အဂၤလိပ္ အရာဟိမ်ားမွ ခ်င္းပ်ံ ေတာ္လွန္ေရးေၾကာင့္
ဗမာအစိုးရႏွင့္ ျပႆနာ ျဖစ္မည္ကို မလိုလား၍ အထက္သို႕ တင္ျပနိန္ခ်ိန္တြင္
ဗမာအစိုးရ အနိန္ျဖင့္ ခ်င္းပ်ံေတာ္လွန္ေရးအား အဂၤလိပ္မွ အေထာက္ အကူမ်ား
ပီးနိန္ေၾကာင္း ထပ္တလဲလဲ စြဲခ်က္တင္ စြပ္စြဲ လွ်က္ဟိနိန္ခသည္။

ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံသည္ သူ၏ ေတာ္လွန္ေရး ခရီးစဥ္တြင္ ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရႏွင့္ လက္နက္အင္အားမမွ်
သည့္အတြက္ ျဗိတိသွ် အေရွ႕ အိႏၵိယ ကုမၸဏီ အစိုးရထံတြင္ စစ္ေရးအရ အကူအညီ
ေတာင္းခံခသည္။ သို႕ေသာ္ လည္း ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံေတာင္းဆိုခ်က္မ်ားအေပၚ (Governor
General Lordmimto) က ပယ္ခ် ခပါသည္။

ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံေတာ္လွန္ေရးသည္ တိုးတက္ေအာင္ျမင္သည္ဟု ထင္ရေသာ္လည္း ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ေတာ္ကို သိမ္းပိုက္
ရန္မွာကား အခက္အခဲမ်ားႏွင့္ တြိ႕နိန္ရသည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္
ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္က ၾကီးမားျပီး စစ္အင္အား နည္းပါးနိန္၍ ျဖစ္သည္။

၁၈၁၁ ခုႏွစ္ဇြန္လအလယ္ေလာက္တြင္ ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ေတာ္မွလြဲ၍ က်န္နယ္ပယ္မ်ားကို
ဗုိလ္ခ်င္းပ်ံသည္ ျပန္ လည္ သိမ္းပိုက္ခသည္။ မိုးတြင္းကာလ
ရာသီဥတုအေျခအနိန္ဆိုးရြားမႈေၾကာင့္ ခ်င္းပ်ံ၏ စစ္ဆင္ေရး ခရီးမွာ ထင္သေလာက္
ခရီးမေပါက္ ျဖစ္နိန္သည္။ ယင္းၾကားထဲမွာပင္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံသည္
ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ေတာ္ကို သိမ္းပိုက္ရန္ အတန္တန္ၾကိ္ဳးစားနိန္သည္။ စစ္ေရးအရ၎၊
ရုပ္၀တၳဳ အေျခအေနအရ၎၊ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရထံမွ အကူအညီပင္
မရျငားေသာ္လည္း အကူအညီရသည္ဟု နည္းဗ်ဴဟာတစ္ရပ္ကို က်င့္သံုး ၾကီြးေၾကာ္ျပီး
ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရအား စိတ္ဓါတ္ စစ္ဆင္ေရးႏွင့္ တိုက္ပြဲ၀င္ခသည္။

မိမိတပ္သားမ်ားကို အဂၤလိပ္စစ္သားမ်ား ၀တ္ဆင္ေသာ အနီေရာင္၀တ္စံု (Red Uniform) မ်ားကို ၀တ္ဆင္
စီျပီး အဂၤလိပ္မ်ား ေဆာင္းေသာ ဦးထုပ္မ်ားကို ေဆာင္းစီခသည္။ ယင္းအျပင္ ဗမာ
စစ္သားမ်ား ျမင္ႏိုင္ေသာ နိန္ရာမ်ားမွ စစ္ေရး ခ်ီတက္မူမ်ားကို
ျပဳလုပ္ခသည္။ ယင္းကဲ့သို႕ စစ္ေရးနည္း ပရိယာယ္မ်ားကို သံုးခသျဖင့္ ဗမာ
နယ္ခ်ဲ႕ စစ္တပ္သည္ ခ်င္းပ်ံေတာ္လွန္ေရးအား ျဗိတိသွ် ႐ို႕မွ
အကူအညီပီးနိန္သည္ဟု တထစ္ခ် ယံုၾကည္ခသည္။ ၎ျပင္ ဗုိလ္ခ်င္းပ်ံသည္ အဂၤလိပ္
အစိုးရထံတြင္ အလုပ္လုပ္ကိုင္နိန္ၾကသည့္ ရခိုင္ အမ်ိဳးသားမ်ားႏွင့္
အဂၤလိပ္လူမ်ိဳး မဟုတ္ေသာ အျခား တိုင္းရင္းသားမ်ားကို ၾကိဳတင္လစာ
ထုတ္ပီးျပီး မိမိ႐ို႕ေတာ္လွန္ေရးတြင္ ပါလာေအာင္ သိမ္းသြင္းခသည္။

ထိုကဲ့သို႕ လူပ္ယွား ေဆာင္ရြက္မူမ်ားကုိ သိဟိလားေသာ ကုမၸဏီအစိုးရသည္
ဗိုလ္ခ်င္းပံ်၏လႈပ္ရွားမႈကို ပိတ္ပင္ရန္အတြက္ မိမိပိုင္နယ္ေျမအထဲမွ
လူမ်ားကို ရခုိင္ျပည္ ထဲသို႕ မ၀င္ရဟု အျပင္းအထန္ တားျမစ္ ခသည္။
သို႕ေသာ္လည္း ထိေရာက္စြာ ပိတ္ပင္တားဆီးႏိုင္ ျခင္းမဟိပါ။ ခ်င္းပ်ံသည္
ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ေတာ္ကို ေလးဘက္ေလးတန္ ၀ိုင္းညွပ္ျပီးလွ်င္
ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရကို လက္နက္ ခ်ခိုင္းသည္။ မၾကာမွီမွာ ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ေတာ္ကို
ခ်င္းပ်ံ႐ို႕ တိုက္ခိုက္သိမ္းယူ ေအာင္ပြဲဆင္ႏိုင္ခသည္။ ဗိုလ္ခ်င္း
ပ်ံအနိန္ျဖင့္ ဖမ္းဆီး ရမိျပီးျဖစ္ေသာ ဗမာနယ္ခ်ဲ႕စစ္သားမ်ားကို
စစ္သံုးပန္းအျဖစ္ ထားေသာ္လည္း ရဲေဘာ္ရဲ ဘက္မ်ားကမူ လက္စားေခ်လိုစိတ္ လြန္ကဲ
ျပင္းျပနိန္ၾကသည့္ အတြက္ ဗမာစစ္သားမ်ားကို သတ္ျဖတ္ လက္စား ခ်ီခၾကသည္။
ယင္းအျပင္ ဗမာအလိုေတာ္ရိ၊ ရခိုင္တိုင္းရင္းသား လက္ကိုင္တုတ္မ်ားကိုပါ
ကြပ္မ်က္ ခၾကသည္။ ယင္းသို႕လုပ္ျခင္းျဖင့္ ဗမာအလိုေတာ္ရိ
လက္ကိုင္တုတ္မ်ား၏ေဆြမ်ိဳးမ်ားက ခ်င္းပ်ံေတာ္လွန္ေရး အေပၚ
မခံမရပ္ႏိုင္ျဖစ္လာၾကသည္။ ယင္းကိုအေျခခံ၍ ကုမၸဏီအစိုးရသည္
ခ်င္းပ်ံ၏ေတာ္လွန္ေရး၌ ရခိုင္ တစ္မ်ိဳးသားလံုးက ေထာက္ခံနိန္သည္ဟု
ထင္ရေသာ္လည္း အားလံုးေသာ ျပည္သူတစ္ရပ္လံုး၏ ေထာက္ခံမႈ မရဟိခေၾကာင္းကို
သက္သီျပရန္ အခြင့္အခါေကာင္းတစ္ရပ္ ရလားခဲ့သည္။ မည္သို႕ပင္ ျဖစ္စီ
ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံ သည္ ရခိုင္ျပည္ကို ကယ္တင္ရန္ေသာ္၎၊ ရခိုင္ျပည္လြတ္လပ္ေရးကို
ရဟိရန္အတြက္ေသာ္၎ အဖက္ဖက္မွ အသက္ကိုစြန္႕၍ ေတာ္လွန္ခေသာ
ေတာ္လွန္ေရးေခါင္းေဆာင္ အာဇာနည္ေကာင္း တစ္ေယာက္ျဖစ္သည္ဟု
အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီအစိုးရ၏ စာရြက္စာတမ္းမ်ားတြင္ သံုးသပ္ထားသည္ကုိ
ေလ့လာတြိ႔ဟိရသည္။

ခ်င္းပ်ံေတာ္လွန္ေရး ေအာင္ျမင္မႈမ်ားကို ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရသည္ မခ်ိခံျပင္းျဖစလီ၊ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ
အစိုးရအေပၚတြင္ဟိေသာ သံသယမ်ားသည္လည္း ပိုမိုမ်ားျပားလာလီ ျဖစ္သည္ကို
သိသာထင္ရွားစြာ တိြ႕ျမင္လာရသည္။ ယင္းသံသယ ပိုကဲျခင္းကို သိသာရျခင္းမွာ----

ဗမာျပည္ပိုင္နက္ နယ္ေျမထဲတြင္ဟိေသာ အေရွ႕အိႏၵိယ ကုမၸဏီအစိုးရပိုင္
ကုန္တင္သေဘၤာသံုးစီးျဖစ္ေသာ “အပ္ဒမီးရာဒူရီ၊ ခ်ာေဟာအာေလာင္၊ အီလီမန္”
႐ို႕ကို ဗမာပိုင္နက္ နယ္ေျမထဲမွ ထြက္ခြာျခင္း လံုး၀ မျပဳဘဲ
တားဆီးထားျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ ယင္းသို႕ လြန္ကၽြံေအာင္ျပဳလုပ္ျပီးခါမွ
ပဲခူးတြင္ဟိေသာဗမာ စစ္ဗိုလ္တစ္ဦးက ဗမာအစိုးရအနိန္ျဖင့္ သေဘၤာသံုးစီးကို ၁၂
ပတ္ ဆိုင္းငံ့ထားျခင္းသည္ ရီတပ္တြင္ လံုျခံဳမႈ မဟိသျဖင့္
လံုျခံဳေရးအရသာလွ်င္ ထိန္း သိမ္းထားျခင္းျဖစ္သည္ဟု သေဘၤာသံုးစီးကို
ျပန္လႊတ္ျပီးမွ အေၾကာင္းျပ အေျဖပီးခသည္။

ယင္းအျပင္ အေရွ႕အိႏၵိယ ကုမၸဏီစီးပြားေရး၏ လုပ္ငန္းသွ်င္ကိုယ္စားလွယ္မ်ား၏ စီးပြားေရး
ယႏၱရားမ်ားကို ဖ်က္ဆီး ပစ္ခပါသည္။ အေရွ႕အိႏၵိယ ကုမၸဏီအစိုးရသည္
မိမိ႐ို႕အေပၚ ဗမာအစိုးရ၏ သံသယျမင္မႈကို ေျဖယွင္း ရန္အတြက္ေသာ္၎၊
ကုမၸဏီကိုယ္စားလွယ္မ်ား၏ စီးပြားေရး ျပန္လည္ ရွင္သန္ႏိုင္ေရး အတြက္ေသာ္၎၊
Lordmimto သည္ Captain Conning ေခါင္းေဆာင္ေသာ ေကာ္မခ်ိန္အဖြဲ႕တစ္ဖြဲ႕ကို
ဗမာျပည္သို႕ စီလႊတ္ လိုက္ရသည္။ ယင္းေကာ္မရွင္ အဖြဲ႕ကို
စီလႊတ္လိုက္ျခင္း၏အဓိက ဇစ္ျမစ္မွာ အေရွ႕အိႏၵိယ ကုမၸဏီ အစိုးရ အနိန္ျဖင့္
ခ်င္းပ်ံေတာ္လွန္ေရး အေပၚ လံုး၀ အကူအညီ မေပးေၾကာင္းႏွင့္ အေရွ႕အိႏၵိယ
ကုမၸဏီ အစိုးရႏွင့္ ဗမာ အစိုးရ႐ို႕၏အၾကားတြင္ ျဖစ္ေပၚနိန္ေသာ ပဋိပကၡမ်ား၊
သံသယမ်ားကို ေျဖယွင္းရန္ အတြက္ ျဖစ္သည္။ သို႕ေသာ္ လည္း
ေကာ္မခ်ိန္ေခါင္းေဆာင္ Captain Conning သည္ အေရွ႕ အိႏၵိယကုမၸဏီ
အစိုးရအနိန္ျဖင့္ ခ်င္းပ်ံေတာ္ လွန္ေရးတြင္ အကူအညီပီးနိန္သည္ဆိုေသာ
ဗမာအစိုးရ၏ သံသယကို ေျပေပ်ာက္ေအာင္ မေျဖယွင္းႏိုင္ခပါ။ ဗမာအစိုးရအနိန္ျဖင့္
အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရအေပၚ သံသယျဖစ္ရျခင္း အေၾကာင္းရင္းမ်ားမွာ -----

(က) ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံ၏ ေနာက္လိုက္ေနာက္ပါ အမ်ားစုသည္ ဟာရ္ဘင္းသားမ်ား ျဖစ္နိန္ၾကျခင္း၊
(ခ) ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံ၏ ဆုတ္စစ္မ်ားတြင္ စစ္တေကာင္းနယ္၌ အေရာင္ေပ်ာက္ နိန္ႏိုင္ျခင္း၊
(ဂ) ၁၈၁၁ ခုႏွစ္က အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရႏွင့္ ဗမာအစိုးရို႕၏
ျဖစ္ေပၚလွ်က္ဟိနိန္ေသာ နယ္စပ္ျပႆနာ (Taknaf Border) တြင္
ခ်င္းပ်ံအနိန္ျဖင့္ ယင္းနယ္စပ္တြင္ ျခီကုတ္ရယူျပီး ဗမာနယ္ခ်ဲ႕ မ်ားကို
တုိက္ခိုက္နိန္သည္ကို သိလွ်က္နန္႔ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီအစိုးရသည္ ေမလအထိ
ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံအေပၚ အေရးယူ ႏွင္ထုတ္မႈမဟိချခင္း၊
(ဃ) အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရသည္ ခ်င္းပ်ံလႈပ္ရွားမႈအေပၚတြင္ တစ္စံုတစ္ရာ ထိေရာက္စြာ အေရးယူမႈ မဟိျခင္း၊
(င) အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရပိုင္ စစ္တေကာင္းနယ္တြင္ အမႈထမ္းနိန္ေသာ ဆရာ၀န္
Dr. Mack ႏွင့္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံ အဆက္အသြယ္ဟိနိန္ျခင္း၊ ယင္းသို႕
အဆက္အသြယ္ဟိနိန္သည္ဟု ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရက စြပ္စြဲျခင္းမွာ စစ္တေကာင္းနယ္ဟိ
သေဘၤာက်င္းတစ္ခုမွ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံႏွင့္ေတာ္လွန္ေရး ရဲေဘာ္မ်ားသည္ ေသနတ္
အပါအ၀င္ လက္နက္ခဲယမ္းမီးေက်ာက္မ်ားကို လုယူလားသည္ကို Dr. Mack အနိန္ႏွင့္
တစ္စံုတစ္ရာမွ ထိေရာက္စြာ အေရးယူေဆာင္ရြက္မႈ မဟိသည့္ အတြက္ျဖစ္သည္။

သေဘၤာႏွင့္ေသနတ္မ်ားကို လုယူမႈအေပၚ Dr. Mack အနိန္ျဖင့္ မသိက်ိဳးကၽြံျပဳနိန္ျခင္းသည္ မျဖစ္ႏိုင္။
ယင္းေၾကာင့္ Dr. Mack အား အျပစ္ပီးရန္အတြက္ ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရလက္ထဲသို႕
အပ္ႏွံရမည္ဟု ဗမာ အစိုးရက ရာဇသံထုတ္လာပါသည္။

ယင္းအျပင္ နတ္ျမစ္အတြင္းတြင္ဟိေသာ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရ လက္ေအာက္ခံ ရီတပ္မွ
အေျမာက္ၾကီး တစ္လက္ကို ခ်င္းပ်ံႏွင့္ရဲေဘာ္ရဲဘက္မ်ားက ခိုးယူလားသည္ကို
သိလွ်က္ႏွင့္ လ်စ္လ်ဴယႈထားျခင္းသည္ ခ်င္းပ်ံ ေတာ္လွန္ေရးအေပၚ
အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီအစိုးရသည္ တဆင့္ခံ အကူအညီေပးသည္ဟု ဗမာအစိုးရက အတိအက်
စြပ္စြဲေျပာဆိုလာသည္။

ယင္းသို႕ေသာ စြပ္စြဲမႈမ်ား၊ သံသယမ်ားဟိနိန္သျဖင့္ ဗမာအစိုးရႏွင့္ ေဆြးေႏြးသည့္အခါ သတိထား၍ ေဆြးေႏြးရန္
အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရသည္ ေကာ္မရွင္ေခါင္းေဆာင္ Captain Conning အား
ထပ္မံမွာၾကားလိုက္ေသးသည္။

အဂၤလိပ္အစိုးရ သည္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံ၏ ေတာ္လွန္ေရးကို အကူအညီပီခေၾကာင္း W.White ၏ သမိုင္း စာအုပ္တြင္ အတိအက်
ေရးသားထားသည္ကို တိြ႕ရသည္။ နတ္ျမစ္၀ဟိ ရီတပ္မွ အေျမာက္ၾကီး
ေပ်ာက္ဆံုးလားျခင္းကိစၥတြင္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံႏွင့္ Dr. Mack ႐ို႕
အဆက္အသြယ္ဟိခသည္ဟုလည္း ေရးသားထားပါသည္။ သို႕ေသာ္ W.White ၏
ေရးသားခ်က္မ်ားသည္ အမွန္တရားႏွင့္ဆက္ႏြယ္မႈမဟိေသာ လုပ္ဇာတ္ခင္းမႈ
တစ္ခုသာျဖစ္သည္ဟု အျခား သမိုင္းဆရာမ်ားက ေ၀ဖန္ခၾကလီသည္။ ဇာအတြက္ေၾကာင့္
ဆိုေသာ္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံနိန္ေသာ နတ္ျမစ္ကမ္းျခီ တေလွ်ာက္တြင္
ေတာေတာင္ထူထပ္သည္က တစ္ေၾကာင္း၊ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံ၏ လႈပ္ယွားမႈကို
ႏွိပ္ကြပ္ရန္အတြက္ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရတြင္ ထိေရာက္ေသာ အင္အား မဟိသည္က
တစ္ေၾကာင္း စသည့္အေၾကာင္း ႐ို႕ေၾကာင့္ ျဖစ္သည္ဟု ကိုးကားေဖၚျပပါသည္။

Captain Conning သည္ ခ်င္းပ်ံေတာ္လွန္ေရးအေပၚတြင္ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ
အစိုးရအနိန္ျဖင့္ အကူအညီ မပီးေၾကာင္းႏွင့္ ၾကားနိန္အျဖစ္သာ
နိန္ေၾကာင္းကိုတင္ျပရန္ အၾကိမ္ၾကိမ္ၾကိဳးစားခသည္။ Captain Conning ႏွင့္
ဗမာအစိုးရ႐ို႕ ေဆြးေႏြး ဆံုးျဖတ္ခ်က္တြင္ အေရွ႕အိႏၵိယ ကုမၸဏီ
အစိုးရအနိန္ျဖင့္ ခ်င္းပ်ံ ေတာ္လွန္ေရး အတြက္ လက္နက္၊ စားနပ္ရိကၡာကို
မိမိအစိုးရ ပိုင္နက္ နယ္ျမီထဲတြင္ မရွာရေအာင္ တားျမစ္ပီးမည္။ သို႕ေသာ္
ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံအား ဖမ္းဆီးျပီး ဗမာအစိုးရ၏လက္ထဲသို႕ အပ္ႏွံရန္မွာ
မျဖစ္ႏိုင္ေၾကာင္း ျငင္းဆိုခသည္။ ယင္းျငင္းပယ္ခ်က္ အေပၚတြင္ ဗမာအစိုးရသည္
အေရွ႕အိႏၵိယ ကုမၸဏီ အစိုးရအေပၚ မ်ားစြာမေၾကမနပ္ ျဖစ္ခလီသည္။

မိုးရာသီကုန္လားသည္ႏွင့္ တျပိဳက္နက္တည္း ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရသည္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံ သိမ္းပိုက္ ထားေသာ
နယ္ေျမ မ်ားကို ျပန္လည္သိမ္းယူရန္ ၾကိဳးစားလာပါသည္။ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံႏွင့္
ဗမာစစ္တပ္႐ို႕၏ မာန္ေအာင္ကၽြန္းတြင္ ျဖစ္ပြားေသာစစ္ပြဲ၌ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံဘက္မွ
တပ္သားမ်ားႏွင့္ စစ္သေဘၤာအေျမာက္အမ်ား က်ဆံုး နစ္နာခသည္။
ဗိ္ုလ္ခ်င္းပ်ံသည္ က်န္ဟိေသာ စစ္သည္အင္းအား၊ စစ္သေဘၤာအင္အားမ်ားႏွင့္
ျပန္လည္ တိုက္ခိုက္ခေသာ္လည္း ေအာင္ျမင္မႈမဟိခပါ။ မာန္ေအာင္ကၽြန္းသည္လည္း
ဗမာနယ္ခ်ဲ႕လက္ေအာက္သို႕ ျပန္လည္ေရာက္လားခရသည္။ တျဖည္းျဖည္းႏွင့္ပင္
ဗမာနယ္ခ်ဲ႕သမားမ်ားသည္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံသိမ္းပိုက္ထားေသာ နယ္ေျမမ်ားကို
အလံုးအရင္း ႏွင့္ ၀င္ေရာက္ တိုက္ခိုက္လာသည့္ အခါ အင္အားခ်င္း မမွ်သည့္
အတြက္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံႏွင့္ ေတာ္လွန္ေရး ရဲေဘာ္ မ်ားသည္ တဖန္ျပန္၍
စစ္တေကာင္းနယ္ ေတာင္တန္းေဒသမ်ားတြင္ ခိုလႈံလာၾကရသည္။

Captain Conning သည္ ဗမာအစိုးရအေပၚတြင္ ပီးထားသည့္ ခ်င္းပ်ံအား အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ
အစိုးရပိုင္ နယ္ေျမထဲမွ တိုက္ထုတ္ပစ္မည့္ ဆႏၵသေဘာထားမ်ားသည္
ေျပာင္းလြဲလားသည္ကို တိြ႕ရ၏။ ဇာေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံႏွင့္
ရဲေဘာ္ရဲဘက္မ်ားကို ဖမ္းဆီးရမိက စစ္တေကာင္းေတာင္တန္းနယ္ တ၀ိုက္တြင္
အကြဲကြဲအျပားျပား ဖမ္းဆီးခ်ဳပ္ေႏွာင္ထားမည္ဆိုသည့္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားကိုသာ
ခ်မွတ္လာခေသာေၾကာင့္ျဖစ္ သည္။ ယင္းသို႕ဆံုးျဖတ္ခ်က္ကို ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရ
သိလားေသာ အခါတြင္ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရအား
ဆန္႕က်င္တုန္႕ျပန္သည့္အနိန္ျဖင့္ ခ်င္းပ်ံႏွင့္တကြ သူ၏ရဲေဘာ္ရဲဘက္မ်ားကို
ဗမာအစိုးရလက္ထဲသို႕ အပ္ႏွံ ရမည္ဟူေသာ အမိန္႕ကို ခ်မွတ္လာခသည္။ ယင္းနည္းတူ
Dr. Mack ကိုလည္း ဗမာအစိုးရလက္ထဲသို႕ အပ္ႏွံ ရန္ ရာဇသံ ထပ္ဆင့္ ပီးလာသည္။
ဤခ်မွတ္ထားေသာရာဇသံကို အာဏာဖီဆန္ပါက ဗမာစစ္တပ္မ်ားသည္ စစ္တေကာင္းနယ္
အတြင္းသို႕ ၀င္ေရာက္ ရလိမ့္မည္ဟု အမိန္႕ခ်မွတ္ခသည္။ အေရွ႕အိႏၵိယ ကုမၸဏီ
အစိုးရသည္ Dr. Mack ကိုေခၚယူ၍ ဗမာအစိုးရ၏ စြပ္စြဲခ်က္ကို ယွင္းလင္းရန္ႏွင့္
ထုေခ် ပီးရန္ ေျပာလီသည္။ Dr. Mack က ေခ်ပရာတြင္ မိမိအနိန္ျဖင့္ ဆရာ၀န္
တစ္ေယာက္ျဖစ္ျပီး ရခုိင္ျပည္မွ စစ္ေျပးဒုကၡသည္မ်ားကို ျပဳစုရန္ တာ၀န္
ပီးထားခံရသူျဖစ္၍ ျပဳစုကူညီခေၾကာင္း၊ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံႏွင့္ သိသည္ဆုိရံုသာ
သိေၾကာင္းႏွင့္ အျခားအမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ လုပ္ငန္းမ်ားအေပၚတြင္ အေၾကာင္းျပျပီး
ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရက စြပ္စြဲခ်က္မ်ားသည္ မမွန္ကန္ေၾကာင္း ျပန္လည္
ထုေခ်တင္ျပခပါသည္။ ယင္းသို႕ Dr.Mack ၏ထုေခ်တင္ျပခ်က္ကို အေရွ႕ အိႏၵိယကုမၸဏီ
အစိုးရအနိန္ျဖင့္ ေၾကနပ္မႈရနိန္ျပီး ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရ၏ လိမ္လည္ၾကံရြယ္
စြပ္စြဲမႈ မ်ားသာျဖစ္သည္ဟု ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ား ခ်ခပါ သည္။
ယင္းေနာက္ပိုင္းတြင္ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရ ဘုရင္ခံ Lordmimto သည္
ရခုိင္စစ္ေဘး ဒုကၡသည္မ်ား အေပၚတြင္ အဆင့္ သံုးဆင့္ ခြဲျခားလိုက္သည္။

(က) ခ်င္းပ်ံႏွင့္တကြ ေတာ္လွန္ေရးေခါင္းေဆာင္မ်ား
(ခ) ေခါင္းေဆာင္မ်ား၏ ဦးေဆာင္မႈကိုခံယူျပီး ေတာ္လွန္ေသာျပည္သူမ်ား၊
(ဂ) ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရ၏ ႏိွပ္စက္ညွင္းပမ္းမႈမွ လြတ္ေျမာက္ေအာင္ တိမ္းေယွာင္နိန္ေသာ ရခိုင္ျပည္သူမ်ားဟူ၍ ျဖစ္သည္။
(က) အဆင့္တြင္ပါ၀င္ေသာ ေတာ္လွန္ေရးေခါင္းေဆာင္မ်ားကို Lordmimto သည္ ဗမာလက္ထဲ
အပ္ရန္ သေဘာ မတူခပါ။ (ခ) အဆင့္တြင္ပါ၀င္ေသာ ေတာ္လွန္ေသာျပည္သူမ်ားကိုလည္း
ဗမာနယ္ခ်ဲ႕႐ို႕၏ ႏွိပ္စက္မႈမွ လြတ္ရန္အတြက္ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရ
ပိုင္နက္နယ္ေျမထဲတြင္ ေနထိုင္ခြင့္ ေပးခသည္။ (ဂ) အဆင့္တြင္ပါ၀င္ေသာ
Refugees မ်ားကိုလည္း အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရနယ္ေျမထဲ၌ အျမဲတမ္းလုပ္ကိုင္
စားေသာက္ရန္ နိန္ထိုင္ခြင့္ပီးခသည္။ ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရသည္
ရခိုင္စစ္ေျပးဒုကၡသည္မ်ားကို ျပန္လည္ ေတာင္းခံသည္ကို
အမ်ိဳးမ်ိဳးစဥ္းစားလွ်က္ Lordmimto သည္ စိတ္အေျပာင္းအလဲျဖစ္သည္ဟု
သိရေသာ္လည္း ေနာက္ဆံုးတြင္ ရခုိင္စစ္ျပီးဒုကၡသည္မ်ားကို
ဗမာနယ္ခ်ဲ႕လက္ထဲသို႕ လံုး၀မအပ္ႏွံခဲ့ပါ။

ခ်င္းပ်ံသည္ စစ္ေအာင္မႈမရပဲ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရပိုင္ စစ္တေကာင္းနယ္ထဲတြင္
ခိုလႈံနိန္သည္ကို အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရအနိန္ျဖင့္ ႏွင္ထုတ္မႈ
လံုး၀မရွိခပါ။ ၁၈၁၂ ခု ေဖေဖၚ၀ါရီလတြင္ Teknaf ရဲဌာနာ သည္ ခ်င္းပ်ံကို
ဖမ္းယူလားပါသည္။ သို႕ေသာ္လည္း ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံသည္ ယင္းဌာနာလက္ထဲမွ
ထြက္ျပီးႏိုင္ခပါ သည္။ ခ်င္းပ်ံအေပၚတြင္ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရ၏
အေရးယူမႈမ်ားသည္ ထိေရာက္မႈမဟိသည့္ အတြက္ ဗမာနယ္ခ်ဲ႕ အစိုးရသည္ အေရွ႕အိႏၵိယ
ကုမၸဏီ အစိုးရအေပၚတြင္ မ်ားစြာေဒါသထြက္လွ်က္ဟိနိန္ပါသည္။ ယင္း ေၾကာင့္
ဗမာစစ္သား ၆ ေယာက္သည္ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီအစိုးရပိုင္ စစ္တေကာင္းနယ္ထဲသို႕
ခိုး၀င္လွ်က္ ရခိုင္ ေတာ္လွန္ေရးသမားမ်ားကို တိုက္ခိုက္လာသည္။
ယင္းအေၾကာင္းေၾကာင့္ ၁၇၉၄ ခုႏွစ္တြင္ ျဖစ္ပြားခေသာ နယ္ေျမ က်ဴးေက်ာ္မႈ
ျပႆနာသည္ ယခုတဖန္ ျပန္လည္ေပၚေပါက္လာချပန္သည္။ ဗမာအစိုးရသည္ နယ္စပ္
ေဒသတေလွ်ာက္တြင္ စစ္တပ္မ်ား ခ်ထားေၾကာင္းကို သိထားယံုၾကည္ေသာ
အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရသည္ ဒကၠားျမိဳ႕မွ အမွတ္ ၁၂ ေၾကးတပ္ ၂ တပ္ကို
Teknaf နယ္စပ္မွာ ခ်ထားလိုက္သည္။ ယင္းအခ်ိန္တြင္ အေရွ႕ အိႏၵိယကုမၸဏီအစိုးရ၏
ေထာက္လွမ္းေရးသတင္းပို႕သူ ခၽြိဳက္ေရာ့ဒ္ အဟာမြတ္ ဘာဒါဒီသည္ ဗမာအစိုးရ၏
သတင္းကို ပို႕ရန္လာစဥ္ ရခိုင္ျပည္တြင္ အဖမ္းခံခရသည္။ ခၽြိဳက္၏ ေျပာျပခ်က္အရ
Dr.Mac ႏွင့္ ရခိုင္စစ္ ျပီးဒုကၡသည္မ်ားကို ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရထံ
အပ္ႏွံရန္ေတာင္းဆိုခ်က္အရ ဗမာစစ္သားမ်ားကို နယ္စပ္တ ေလွ်ာက္ခ်ထားေၾကာင္း
သိရသည္။ အကယ္၍ မလြဲအပ္ပါက ဗမာတပ္မ်ားသည္ Teknaf မွ Dhaka သို႕
ခ်ီတက္ရလိမ့္မည္။ ထိုမွတစ္ဆင့္ Calacutta သို႕ထိ စစ္ခ်ီမည္။
ဗမာနယ္ခ်ဲ႕ဘက္မွ စစ္ေရးအကူအညီပီးရန္ ျပင္သစ္အစိုးရသည္
အဆင္သင့္ဟိေၾကာင္းကိုလည္း ဗမာအစိုးရမွ ေျပာၾကားေၾကာင္း သိရသည္။

ဗမာအစိုးရအနိန္ျဖင့္ Dr. Mac အပါအ၀င္ ရခိုင္စစ္ျပီးဒုကၡသည္မ်ားႏွင့္ ခၽြိဳက္ကို ဖလွယ္ရန္ အတြက္
ဓါးစာခံ ဖမ္းထားခေသာ္လည္း အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရထံသို႕ စာႏွစ္ေစာင္ကို
ပီးပို႕မည့္သူ မဟိသည့္ အတြက္ ခၽြိဳက္ကို စီလႊတ္ခိုင္းျခင္းျဖင့္ ခၽြိဳက္သည္
ဗမာအစိုးရလက္ထဲက လြတ္လာခသည္။ ယင္းစာႏွစ္ေစာင္တြင္ အေရွ႕အိႏၵိယ
ကုမၸဏီအစိုးရႏွင့္ စစ္မက္ျဖစ္ပြားမည္ဆိုပါက ဗမာစစ္တပ္ဘက္မွ
ျပင္သစ္အစိုးရသည္ စစ္ကူေပးရန္အဆင္ သင့္ဟိေၾကာင္း၊ နယ္စပ္တေလွ်ာက္မွာလည္း
စစ္တပ္အေျမာက္အမ်ား ခ်ထားေၾကာင္း ပါဟိသည္။ သို႕ေသာ္ လည္း
အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီအစိုးရအနိန္ျဖင့္ ယင္းစာမ်ားတြင္ ပါေသာ အေၾကာင္း
အရာမ်ားသည္ ဗမာမ်ား၏ လိမ္လည္ေျခာက္လွန္႕မႈမ်ားသာ ျဖစ္သည္ဟု
သေဘာေပါက္နားလည္ျပီးသား ျဖစ္နိန္ပါေတာ့သည္။

ဤသုိ႕အေျခအနိန္တြင္ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရသည္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံကို ဖမ္းဆီးလွ်က္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံ၏
ေတာ္ လွန္ေရးကို ရပ္စဲပစ္ရန္ ၾကဳိးစားပါသည္။ ဗိုလ္မွဴး
တြက္မက္္ေမာ္လင္းသည္ ေရာ္နာပူေလာင္ အရပ္၏ အေရွ႕ ေျမာက္ဖက္သို႕ စစ္ဆင္ေရး
ထြက္ျပီးလွ်င္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံႏွင့္ ေတာ္လွန္ေရး ေခါင္းေဆာင္မ်ား၏ မိသားစု ၂၈
ေယာက္ကို ဖမ္းဆီးခပါသည္။

ဗိုလ္မွဴးၾကီးေမာ္ဂင္သည္ ေတာ္လွန္ေရးသမားမ်ား၏မိသားစုမ်ားကို ဖမ္းဆီးျခင္းအားျဖင့္
ေခါင္းေဆာင္မ်ားကို ဖမ္းဆီးရလိမ့္မည္ဟု ထင္ခသည္။
ေမာ္ဂင္ထင္ျမင္လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားသည္ အထင္ႏွင့္အျမင္ အားလံုးကုန္စင္ ေအာင္
လြဲမွားေၾကာင္းကို အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရသည္ ေနာက္မွ သိလာခသည္။
အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရသည္ ဖမ္းဆီးရမိထားေသာ မိသားစု (၂၈)ေယာက္ကို
ဗမာနယ္ခ်ဲ႕လက္ထဲသို႕ မအပ္ႏွံခပါ။ ယင္းသို႕ မအပ္ႏွံသည့္အတြက္
ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရသည္ မိမိ႐ို႕အား တိုက္ခုိက္လာလိမ့္မည္ဟု
ထင္ျမင္သံုးသပ္ခသည္။ ယင္းအျပင္ ဖမ္းဆီးရမိျပီးျဖစ္ေသာ မိသားစု ၂၈
ေယာက္ကိုလည္း လြတ္ပစ္ပါက ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရသည္ မိမိ အစိုးရအေပၚ
တင္ဟိေသာသံသယမ်ား ပိုမိုၾကီးထြားလာႏို္င္သည္ဟု သံုးသပ္ျပီး
ယင္းမိသားစုမ်ားကို စစ္တ ေကာင္းမွတစ္ဆင့္ ဒကၠားျမိဳ႕သို႕ယူေဆာင္လားသည္။
စစ္တေကာင္းမွ တရာသူၾကီး P.W ပိရွ္လ္သည္ ခ်င္းပ်ံႏွင့္ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ
အစိုးရ႐ို႕ ဆက္သြယ္မႈမဟိေၾကာင္းကို ရခိုင္ျပည္အား အုပ္ခ်ဳပ္နိန္ေသာ ဗမာ
နယ္ခ်ဲ႕ စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ သိစီရန္ စကားျပန္ တိတ္ေလာ့မွ တစ္ဆင့္
ျပန္ၾကားလိုက္သည္။ ယင္းျပန္ၾကားလႊာတြင္ ခ်င္းပ်ံကို ဖမ္းဆီးရန္အတြက္ ၀ရမ္း
ထုတ္ထားျပီျဖစ္ေၾကာင္း၊ သို႕ေသာ္လည္း ခ်င္းပ်ံကို ဖမ္းဆီးရမိက ဗမာ
အစိုးရထံသို႕ ပို႕မည္မပို႕မည္ကို အထက္အရာဟိပုိင္း၏ သေဘာထားကို
လိုက္နာရမည္ဟု ပါဟိသည္။ General Lordmimto ကလည္း တရားသူၾကီး P.W
ပိရွ္လ္၏သတင္းေပးခ်က္ကို သေဘာတူလက္ခံ အတည္ျပဳခသည္။ General Lordmimto ကပင္
ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံကို ဖမ္းဆီးရမိပါက အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရ၏ အထက္ပိုင္း
အရာဟိမ်ား၏ သေဘာထားကို ၾကည့္ရမည္ဟု လွည့္ပတ္ေျပာဆိုခသည္။
မိမိ၏ေျပာဆိုခ်က္မ်ားကို ဗမာ နယ္ခ်ဲ႕အစိုးရအနိန္ျဖင့္ ခ်င္းပ်ံကို
ဖမ္းဆီးရမိပါက သူ႐ို႕လက္ထဲသို႕ အပ္လာလိမ့္မည္ဟု ထင္ျမင္နိန္ဖို႔
ေသခ်ာေၾကာင္းကိုလည္း ေျပာခပါသည္။

ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံ၏မိသားစုကို ဖမ္းဆီးမိျပီးေနာက္ ခ်င္းပ်ံကို ထပ္မံဖမ္းမည္ဆိုေသာ
ဗုိလ္မွဴးၾကီးေမာ္ဂင္၏အစီအစဥ္ သည္ အထမေျမာက္ခပါ။ ၁၈၁၂
ခုေဖေဖၚ၀ါရီလကုန္ပိုင္း နတ္ျမစ္အေရွ႕ဘက္ကမ္းတြင္ ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရ၏
စစ္သေဘၤာမ်ားႏွင့္ စစ္သည္ေတာ္အင္အား အေျမာက္အမ်ားခ်ထားသျဖင့္
ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရႏွင့္ အေရွ႕အိႏၵိယ ကုမၸဏီ အစိုးရ႐ို႕သည္
ရန္ေစာင္မႈမ်ားတျဖည္းျဖည္းတင္းမာလာခၾကသည္။ နယ္စပ္ျပႆနာ ပိုမိုတင္းမာလာ
သည့္အတြက္ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရမွပို႕ထားေသာ ေကာ္မခ်ိန္အဖြဲ႔အတြက္
စိုးရိမ္ေၾကာင့္ၾက စဥ္းစား ရမည့္အေျခအနိန္သို႕ ေရာက္လာျပန္သည္။
ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရႏွင့္ ဤကဲ့သို႕ စစ္သည္အင္အားမ်ား နယ္စပ္ တြင္
ပိုမိုခ်ထားသည္ကို အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရအနိန္ျဖင့္ သံုးသပ္ၾကည့္ေသာအခါ
အေျဖ ၂ ခုထြက္လာ ပါသည္။

၁။ အကယ္၍ ဒကၠားႏွင့္ ကာလကတၱားသို႕သာ ဗမာတပ္မ်ားက်ဴးေက်ာ္လာသည္ဟိက ဗမာႏွင့္ အဂၤလိပ္ အစိုးရ႐ို႕ စစ္ျဖစ္ရန္ အေျခအနိန္ဟိိသည္။
၂။ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံႏွင့္ ေတာ္လွန္ေရးသမားမ်ားကိုသာ ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရလက္ထဲသို႕
မအပ္ႏွံခလွ်င္ Captain Conning ေခါင္းေဆာင္ေသာ ေကာ္မခ်ိန္ အဖြဲ႕သည္
အလိုအေလွ်ာက္ ဓါးစာခံဘ၀သို႕ က်ေရာက္ႏိုင္သည္ဟု သံုးသပ္ခၾက၏။ ယင္းေၾကာင့္
အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရသည္ ေကာ္မရွင္အဖြဲ႕ႏွင့္တကြ ရန္ကုန္ျမိဳ႕တြငဟိနိန္
ေသာ အဂၤလိပ္လူမ်ိဳးမ်ား၏ လံုျခံဳေရးအတြက္ မိမိအစိုးရပိုင္
အိန္္ပြိဳင္နာႏွင့္ မာလာဘာအမည္ဟိ သေဘၤာႏွစ္စီး ကို ရန္ကုန္သို႕
စီလႊတ္လိုက္သည္။ တခ်ိန္တည္းမွာပင္ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရသည္ စစ္တေကာင္း
နယ္၌ စစ္သေဘၤာမ်ားႏွင့္ စစ္သည္အင္အားကို ထပ္ေလာင္းျဖည့္စြက္
နိရာခ်ထားလိုက္သည္။ သုိ႕ေသာ္လည္း ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရႏွင့္ ပဋိပကၡမျဖစ္ရေအာင္
ၾကိဳးစားလွ်က္ဟိသည္။
ဗမာစစ္သားမ်ားသည္ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရ၏ စစ္သားမ်ားကို စတင္က်ဴးေက်ာ္ ပစ္ခတ္ခသည္။ ထိုအခါ ဗုိလ္မွဴးေမာ္ဂင္က ဤသို႕
ပစ္ခတ္ရျခင္း ဇစ္ျမစ္အေၾကာင္းတရားကို ဗမာအစိုးရထံ ေတာင္းဆိုခသည္။
ယင္းေတာင္ခံခ်က္ အေပၚ ဗမာစစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္က ဤသို႕ပစ္ခတ္သည္ကို မိမိအနိန္နန္႔
မသိေၾကာင္း၊ ဤသို႕ ျဖစ္ရသည့္ အတြက္ မ်ားစြာယူက်ံဳးမရျဖစ္မိေၾကာင္း
ေျပာဆိုျပန္ၾကားခသည္။ အေရွ႕အိႏၵိယ ကုမၸဏီ အစိုးရ အနိန္ျဖင့္
ဗုိလ္ခ်င္းပ်ံကိုဖမ္းဆီးရန္ ၾကိဳးစားနိန္သည္ဟူေသာ တင္ျပခ်က္ကိုမူ
ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုး ရသည္ ေၾကနပ္မႈ မရွိခပါ။ ေဆြးေႏြးနိန္စဥ္အတြင္းမွာပင္
ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုးရသည္ နယ္စပ္၌ စစ္သည္အင္အား အျပည့္ ခ်ထားလွ်က္ဟိသည္ကို
တိြ႕ရသည္။ ယင္းသို႔ပ်င္ဆင္ျခင္းႏွင့္ တျပိဳင္နက္တည္းမွာပင္ ဗမာနယ္ခ်ဲ႕အစိုး
ရသည္ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရ၏စစ္အင္အားကို သိႏိုင္ရန္ သူလွ်ိဳမ်ားကို
စီလႊတ္ ပီးပို႕လိုက္ေၾကာင္း ကို ျဗိတိသွ်႐ို႕ သတင္းရလီသည္။ သုိ႕အတြက္
နယ္စပ္ ျပႆနာ ေျပလည္ေရး အတြက္ ေဆြးေႏြးရန္ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ က
စီစဥ္ခလီသည္။
သို႕ေသာ္လည္း ေဆြးေႏြးနိန္စဥ္အတြင္း အပစ္အခတ္ ရပ္စဲ လွ်က္ဟိသျဖင့္ ဗမာစစ္သားမ်ားသည္ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရ
ပိုင္နယ္ျမီထဲသို႕ ၀င္ေရာက္ ႏိုင္သည္ဟု အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရက
ခန္႕မွန္းထားသည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ ဆိုေသာ္ ၁၈၁၂ ခုႏွစ္ မတ္လတြင္
ဗမာစစ္သားမ်ားသည္ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရပိုင္ နယ္စပ္ထဲသို႕ ခ်င္းႏွင္း
၀င္ေရာက္လာသျဖင့္ အဂၤလိပ္အစိုးရႏွင့္ တိုက္ပြဲတစ္ခုျဖစ္ပြားျပီး
ဗမာစစ္သားႏွစ္ဦးကို အရွင္ဖမ္းဆီးရ မိခသည္။ ဤျဖစ္ရပ္ အေၾကာင္းကို
ဗမာစစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္က Teknaf တြင္ဟိေသာ Commanding officer ထံသို႕
ေျပာဆိုသည္မွာ “ ဤသို႕ျဖစ္ရျခင္းသည္ မိမိထံတစ္စံုတစ္ရာေသာ အခြင့္မရဟိဘဲ
၀င္ေရာက္ေၾကာင္းႏွင့္ ယင္းဗမာ စစ္သားႏွစ္ဦးအား မိမိ႐ို႕က ျပစ္ဒဏ္ အျဖစ္
သီဒဏ္ခ်ရန္ စီစဥ္ထားသျဖင့္ ျပန္လည္ ပီးပို႕ရန္ ေျပာၾကား လာသည္။
မည္သို႕ပင္ေျပာေျပာ ယင္းတိုက္ပြဲမွာ ဗမာစစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္၏
အစီအစဥ္တစ္ရပ္ျဖစ္ရမည္ဟု အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစိုးရအနိန္ျဖင့္ သံသယျဖစ္ခသည္။
ယင္းတိုက္ပြဲငယ္ျပီးသည့္ေနာက္ပိုင္းတြင္လည္း တိုက္ပြဲငယ္မ်ား မၾကာမၾကာ
ျဖစ္ပြားချပီး နယ္စပ္ အေျခအနိန္သည္ တစ တစတင္းမာ လာခသည္။

ထိုသို႕ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ အစုိးရႏွင့္ ဗမာနယ္ခ်ဲ႕ စစ္တပ္႐ို႕အၾကား နယ္စပ္
ျပႆနာမ်ား ေျပလည္ မလားဘဲ တစ တစ ၾကီးထြားလာေနခ်ိန္တြင္ ရခိုင္ေတာ္လွန္ေရး
ေခါင္းေဆာင္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံသည္ ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၁၁၇၇ ခုႏွစ္၊ ခရစ္ သကၠရာဇ္
၁၈၁၅ ခုႏွစ္ ဇႏၷ၀ါရီလ ၂၅ ရက္နိန္႕တြင္ ၎ပုန္းေအာင္းနိန္ရာ ပင္း၀ါ
ေခ်ာင္းဖ်ား ေတာင္တန္း တနိန္ရာတြင္ ငွက္ဖ်ား ေရာဂါျဖင့္ ကြယ္လြန္
အနိစၥေရာက္လားခလီသည္။ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံ ကြယ္လြန္ျပီး ေနာက္ပိုင္းတြင္
ရခိုင္ျပည္ လြတ္လပ္ေရး တိုက္ပြဲသည္လည္း ေခတၱခဏမွ် ျငိမ္သက္ လားခေသာ္လည္း
ေနာက္က်န္ ရခိုင္ ေတာ္လွန္ေရး ေခါင္းေဆာင္မ်ား၏ ဗမာ ပေဒသရာဇ္ နယ္ခ်ဲ႕မ်ား
အေပၚ ဆန္႔က်င္ ေတာ္လွန္ တိုက္ခုိက္မူမ်ားေၾကာင့္ နယ္စပ္ ျပႆနာမွာ ပိုမို
တင္းမာလာချပီး အဂၤလိပ္- ျမန္မာ ပထမ စစ္ပြဲ ျဖစ္ပြားခရေသာ အဆင့္ထိ
ေရာကဟိခရလီသည္။
 -----------
(နိရဥၨရာသတင္းဌာနက ေဆာင္းပါကိရခိုင္ဘာသာသို႔ျပန္ပနာေဖာ္ျပလိုက္ပါသည္။)